Staw kolanowy jest największym stawem w ciele człowieka oraz stawem, który najczęściej ulega urazom, w szczególności u osób aktywnych fizycznie.
Za prawidłowe funkcjonowanie oraz stabilizację tego stawu odpowiada wiele struktur, gdzie najsilniejszymi są więzadła krzyżowe tylne (PCL) i przednie (ACL), jednak te drugie częściej ulegają uszkodzeniu.
Do uszkodzenie więzadła ACL dochodzi zazwyczaj w sytuacji:
- nagłego zwolnienia w trakcie szybkiego biegu
- mocnego przeprostu kolana
- szybkiej zmianie kierunku biegu
- nagłej i silnej rotacji kolana przy ustabilizowanej stopie
- lądowania po wyskoku
Objawy jakie towarzyszą uszkodzeniu ACL to silny, ostry ból z towarzyszącym „trzaskiem” obrzęk, który pojawia się od 6-24h po urazie, zmniejszenie zakresu ruchu stawu, szczególnie wyprostu, problemy z obciążaniem kolana, a także wrażliwość uciskowa i uczucie niestabilnego kolana.
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego diagnozuje się na podstawie testów funkcjonalnych a także badań obrazowych: USG, RMI (rezonans magnetyczny).
Leczenie, jak i rehabilitacja zależy od stopnia uszkodzenia więzadła. Wyróżnia się III stopnie uszkodzenia:
- I stopień:
- II stopień:
- III stopień:
W przypadku uszkodzeń I stopnia stosuje się tzw. leczenie zachowawcze, czyli nieoperacyjne, polegające na rehabilitacji uszkodzonego stawu kolanowego, gdzie w pierwszej kolejności zwraca się uwagę na ochronę przed dalszym rozciąganiem więzadła ACL, poprawę stabilności stawu oraz kontroli motorycznej. Po tym etapie postępowanie rehabilitacyjne skupia się na odbudowie masy mięśniowej oraz ćwiczeń pozwalających na powrót do pełnej sprawności fizycznej i aktywności sportowej.
Wskazaniem do operacyjnego leczenia uszkodzonego więzadła ACL jest II i III stopień uszkodzenia, którym towarzyszy niestabilność stawu kolanowego.
Leczenie operacyjne polega na artroskopowej rekonstrukcji uszkodzonego więzadła, w której wykorzystuje się przeszczepy ze ścięgna półścięgnistego, smukłego lub 1/3 środkową więzadła rzepki.
Rehabilitacja pooperacyjna zależy od:
- rodzaju przeszczepu
- czasu upłynięcia od urazu do podjęcia leczenia
- współistniejących urazów
- wieku
- stanu ogólnego
Celem rehabilitacji pooperacyjnej jest uzyskanie pełnego zakresu wyprostu i zgięcia stawu kolanowego.
Pierwszy etap rehabilitacji pooperacyjnej polega na zmniejszeniu stanu zapalnego, wysięku w stawie kolanowym oraz bólu. Etap ten trwa od pierwszego do czwartego dnia po operacji. Zaleca się schłodzenie kończyny, układanie jej w wyższych pozycjach, drenaż limfatyczny podudzia oraz przeciwzapalną farmakoterapię. Głównym celem ćwiczeń jest zwiększenie ruchomości w stawie. Do ćwiczeń biernych stosuje się szyny CMP w zakresie ruchu od 0 do 45 stopni. Kluczowym elementem pracy dla każdego fizjoterpeuty jest blizna pozabiegowa oraz tkanki, z których został pobrany przeszczep.
Pacjenci bardzo często pytają się o to kiedy mogą obciążać operowaną kończynę. Dzisiejsze metody rekonstrukcji więzadła ACL pozwalają na bardzo szybkie obciążanie kończyny dolnej, dlatego już w pierwszym okresie pionizuje się pacjenta i prowadzona jest nauka chodu o kulach z pełnym obciążeniem kończyny, w granicach tolerancji bólowej.
Drugi okres rehabilitacji trwa od czwartego do dwóch tygodniu po zabiegu. W tym okresie kontynuujemy działania przeciwobrzękowe, przeciwzapalne oraz przeciwbólowe oraz wzbogacamy proces rehabilitacji o :
- ćwiczenia dążące do pełnego wyprostu operowanego stawu kolanowego,
- mobilizację rzepki,
- rozciąganie grupy kulszowo-goleniowej oraz pasma biodrowo-piszczelowego,
- ćwiczenia wzmacniające mięśnie pośladkowe, przywodziciele i odwodziciele stawu biodrowego w różnych pozycjach ułożeniowych,
- nauka ćwiczeń z użyciem dysków sensorycznych oraz piłek, prowadzących do lepszego czucia głębokiego kończyny operowanej.
Głównym celem trzeciego okresu rehabilitacji po rekonstrukcji więzadła ACL (2-6 tydzień) jest powrót do czynności dnia codziennego z wykluczeniem niektórych aktywności fizycznych. Fizjoterapia ukierunkowana jest na odzyskanie pełnej ruchomości w stawie oraz praktyce prawidłowych wzorców ruchu i chodu. Zalecane jest schładzanie stawu po każdej większej aktywności fizycznej oraz praca z fizjoterpaeutą nad zgięciem w stawie kolanowych do 90 stopni. W tym okresie powinno się w szczególności uważać na ruchy skrętne stawu kolanowego, ponieważ więzadło ACL jest teraz najbardziej podatne na uszkodzenie.
Wzbogacamy ćwiczenia o:
- ćwiczenia czucia głębokiego o wyższym stopniu trudności,
- ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy uda z elementami napięcia izometrycznego,
- jazda na rowerze stacjonarnym z wysoko ustawionym siodełkiem.
Dalsze etapy rehabilitacji mają za zadanie zwiększenie ruchomości stawu kolanowego, wzmocnienie mięśni kończyn dolnych, zwiększanie czucia głębokiego stawu, co bezpośrednio przekłada się na stabilność kolana oraz terapia przeciwbólowa.
