Zarówno rozpoznanie udaru mózgu jak i postępowanie po udarze jest bardzo ważne, aby ograniczyć powikłania i móc szybko powrócić do sprawności.
Na początek opiszemy tutaj kilka ważnych kwestii.
Udar mózgu jest jest jednym z najczęstszych rodzajów udarów (80%), który niestety często prowadzi do śmierci lub trwałego i poważnego uszkodzenia mózgu i jego funkcji, czynności. O udarze mówimy gdy objawy trwają dłużej niż dobę, a jeżeli się krótkotrwałe można podejrzewać występowanie napadu niedokrwiennego mózgu, który często jest zwiastunem pełnego udaru.
Zazwyczaj występuje po 45 roku życia u mężczyzn lub po 55 roku życia u kobiet, ale pamiętaj to nie jest reguła, która chroni Cię przed chorobą!
Udar polega na zwężeniu średnicy naczyń krwionośnych, które doprowadzają krew do mózgu, zatykaniu ich utrudniając przepływ krwi lub zupełnie go blokując- udar niedokrwienny (70-80% przypadków). Występuje także udar krwotoczny/przekrwienny (10-20% przypadków)- gdy naczynia krwionośne w mózgu pękają, a krew wydostaje się do tkanek. Stany te są bardzo groźne dla człowieka. Zarówno szybkie rozpoznanie udaru mózgu jak i postępowanie po nim jest bardzo ważne, aby ograniczyć powikłania i powrócić do sprawności.
Jak rozpoznać udar u drugiej osoby?
- Utrata mowy lub trudności z mówieniem bądź zrozumieniem, utrata przytomności.
- Osłabienie, drętwienie lub niedowład twarzy (np. opadanie kącika ust), ręki bądź nogi po jednej stronie ciała.
- Zawroty głowy, nudności, wymioty.
- Podwyższone ciśnienie (szczególnie długotrwałe- często prowadzi do udarów).
- Niedowidzenie lub utrata wzroku.
Rodzaje udarów, przyczyny:
Przekrwienny, krwotoczny – następuje w momencie gdy w mózgu pęka naczynie krwionośne i krew wynaczynia się do tkanek mózgu.
Niedokrwienny – gdy dochodzi do zatoru naczynia krwionośnego i nieodżywione komórki mózgu zaczynają obumierać.
Udary krwotoczne:
Krwotok podpajęczynówkowy- jest to rodzaj udaru krwotocznego spowodowany wylaniem się krwi do przestrzeni podpajęczynówkowej (między oponą pajęczną a miękką). Powodowany zazwyczaj przez tętniaki (naczynie krwionośne, w którym zbiera się nadmiernie krew tworząc pęcherzyk- tętniak). Występują one często z pokolenia na pokolenie.
Jakie są zazwyczaj przyczyny udaru?
Krwotok śródmózgowy- ostre lub przewlekłe krwanienie do mózgu spowodowane przez pęknięcie naczynia krwionośnego. Częste przyczyny takiego krwotoku to nadciśnienie tętnicze (np. przy cukrzycy), podeszły wiek, palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu, guzy mózgu, urazy czy przedawkowania leków przeciwzakrzepowych.
Udar niedokrwienny:
Najczęstszymi przyczynami udaru niedokrwiennego mózgu są zakrzepy, zatory oraz spadek ciśnienia tętniczego krwi, które utrudniają dopływanie krwi do serca. Krwotoki śródmózgowe częściej mają gwałtowny przebieg (nagłe pęknięcie naczyń) oraz są dotkliwsze w skutkach, niż udary niedokrwienne.
Zatory mogą jednak powstawać także w sercu w jego wnętrzu. Najczęściej tworzą się one przez zaburzenia rytmu serca czy migotanie przedsionków, ale także po zawałach serca, gdy występują wady zastawek lub tworzą się w obecności sztucznych zastawek. Kolejną częstą przyczyną udarów jest choroba małych naczyń krwionośnych polegająca na ich stwardnieniu- stwardnienie małych naczyń mózgowych. Ich ściany stają się grube, twarde, nie elastyczne, kurczą się co prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi. Zaburzenia te są częste przy występowaniu nadciśnienia tętniczego i cukrzycy.
Miażdżyca jest jedną z najczęstszych chorób powodujących udary. Miażdżyca jest to przewlekły proces zapalny ścian tętnic podczas, którego wytwarzane zostają blaszki miażdżycowe. Ich nagromadzenie z czasem powoduje zwężanie i zamknięcie naczynia krwionośnego, czyli udar (lub też zawał). Cukrzyca natomiast powoduje nadciśnienie tętnicze, które również jest przyczyną udarów.
Ogólnymi przyczynami udarów są:
- otyłość
- podwyższone ciśnienie, lub zbyt niskie ciśnienie
- podwyższony cholesterol
- brak aktywności fizycznej
- palenie papierosów
- nadużywanie alkoholu
- zaburzenia krzepnięcia krwi
Jeżeli nastąpi udar:
Jeżeli widzisz, że występują jakiekolwiek objawy udaru nie zastanawiaj się, wezwij pomoc. Nie czekaj na poprawę, każda sekunda wpływa negatywnie na zdrowie chorego, oraz może doprowadzić do powstawania nieodwracalnych skutków. Chorego należy ułożyć w pozycji bezpiecznej ustalonej. Kontroluj funkcje życiowe i czekaj na przyjazd pogotowia, jeżeli nastąpi brak oddechu rozpocznij resuscytację.
Dalsze leczenie musi przebiegać w szpitalu. Tam lekarz stawia diagnozę, ważne abyś podał dokładny czas trwania objawów to ułatwi ocenę stanu i przyśpieszy leczenie. Lekarz wykona pozostałe niezbędne badania jak tomografia i rezonans.
Co po szpitalu?
Po wyjściu ze szpitala w zależności od stanu pacjenta może być potrzebna rehabilitacja. Najczęściej skupia się ona na odzyskaniu utraconych funkcji w wyniku udaru. Ważne aby pacjent nie czekał na nią długo ponieważ może wystąpić pogorszenie stanu związane z unieruchomieniem- ciężej będzie odzyskać utracone zdolności. Najczęściej pacjenci potrzebują również opieki- nierzadko całodobowej, ale przede wszystkim wsparcia. Chory potrzebuje pomocy, ale nie starajmy się wykonywać czynności za niego (oczywiście w zależności od jego stanu). Wczesna rehabilitacja najczęściej zapewniana jest już na oddziale szpitalnym i kontynuowana jest w oddziałach rehabilitacyjnych, skierowania na zabiegi wystawia lekarz oddziału. W wyjątkowych przypadkach może je wystawić także lekarz podstawowej opieki zdrowotnej- rehabilitacja wtórna neurologiczna.
Skutki udaru.
Są różne, najczęściej skutkiem udaru jest niesprawność ruchowa wiąże się ona z niedowładem kończyn, wzmożonym napięciem mięśniowym, zaburzeniami równowagi, zaburzeniami czucia głębokiego (zaburzenia odczuwania pozycji w jakiej znajduje się ciało). Przy uszkodzeniu półkuli dominującej mózgu może także występować afazja- zaburzenie funkcji rozumienia mowy, zaburzenie funkcji mowy. Towarzyszyć jej może także problem z czytaniem, pisaniem i liczeniem.
Inne skutki udaru to często:
- zaburzenia wzroku- niedowidzenie;
- apraksja- niezdolność, zaburzenia wykonywania ruchów, gestów wcześniej wyuczonych, precyzyjnych. Czynnościom może towarzyszyć zaburzenie koordynacji ruchowej, osłabienie siły mięśniowej czy zaburzenia czucia;
- problemy z zapamiętywaniem lub amnezja
- zaburzenia zdolności połykania;
- trudności w wykonywaniu czynności codziennych;
- zaburzenia psychiczne, mogą pojawiać się także urojenia, omamy, dezorientacja;
- często pojawia się pourazowy zespół depresyjny (PSD-Post-Stroke Depression);
- zmęczenie i wahania nastrojów pojawiają się zazwyczaj u wszystkich chorych.
Niektóre skutki udaru pomimo przeprowadzanego leczenia i rehabilitacji mogą być nieodwracalne. Po wystąpieniu udaru niezbędna może być również pomoc psychologa.
Udar jest bardzo groźną chorobą dlatego ważne są działania profilaktyczne, aby mu zapobiec.
Należy kontrolować stan ciśnienia tętniczego, utrzymanie prawidłowego stężenia cholesterolu, zaprzestanie palenia, redukcja masy ciała. Należy wykonywać rutynowe badania krwi i skupić się na aktywności fizycznej.